İnsan Kuru Kafataslarında Foramen Ovale ve Foramen Spinosum'un Morfometrik Olarak İncelenmesi ve Olası Varyasyonlar

Özet Foramen ovale ve foramen spinosum, os sphenoidale’nin ala major’unun facies infratemporalis’i üzerinde yer alan önemli anatomik deliklerdir. Deliklerin yapısal farklılıkları ve ebatları, içerisinden geçen vasküler yapılar ile uyumuna bağlıdır. Örneğin; arteria meningea media’nın (a. meningea media) erken divizyonu sonucunda ön ve arka köklerin şekillenmesi foramen spinosum duplikasyonu ile sonuçlanabilmektedir. Foramen ovale, özellikle skuamöz hücreli karsinom menenjiom’un bilgisayarlı tomografi (CT) eşliğinde teşhisi amacıyla kullanılmaktadır. Trigmeninal nevralji, tek ya da çift taraflı nervus trigeminus’un (n. trigeminus) sensitif dallarının tutulumuyla karakterize bir nevropatik hastalıktır. N. trigeminus’un üç dalından herhangi biri, ikisi veya üçü birden tutulabilir. En sık maksiller ve mandibular dallarda tutulum görülürken, daha düşük bir oranla da oftalmik dalda görülür. Yüzün sağ yarısı daha sıklıkla etkilenir. Hastalık hastanın yüzünde; kulak, göz, dudaklar, burun, kafa derisi, alın, dişler ve çeneler gibi bölgelerin bir ya da birkaçında ağrılara yol açabilir. Hastalığın toplumda tahmin edilen görülme sıklığı 15000’de 1’dir. Ganglion trigeminale, n. trigeminus’un duyu ganglionudur ve foramen ovale’nin distal kısmında konumlanmıştır. Cerrahi tedavi gereken hastalarda foramen ovale’nin yeri oldukça önem arz etmektedir. Bu çalışmada, insan kuru kafa taslarında foramen ovale've foramen spinosum’a ait morfometrik ölçümlerin yapılması ve kemik yapılara ait varyasyonların ortaya konması amaçlandı. Çalışma, Karatay Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı ve Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı’nda bulunan kemik koleksiyonunda yer alan kafatasları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Kafa tabanlarına ait fotoğraflar çekildikten sonra görüntüler Image J programına aktarılarak metrik yardımı ile kalibrasyonu gerçekleştirildi. Çalışmada, yaş ve cinsiyeti belirsiz 125 kuru kafatası üzerinde foramen ovale ve foramen spinosum üzerinde morfometrik ölçümler gerçekleştirildi. Morfometrik ölçümlerin gerçekleştirilmesinde digital fotoğraf makinesi, metrik ve Image J programından faydalanıldı. Foramen ovale’nin transvers ve vertikal çapı (TDFO, VDFO) ile foramen spinosum’un transvers ve vertikal çapı (TDFS; VDFS) ölçüldü. Ayrıca foramen ovale ve spinosum’un tiplendirilmesi yapılarak foramen ovale 8 tipe, foramen spinosum ise 7 tipe ayrıldı. Elde edilen sonuçlar SPSS 21.0 programında değerlendirildi. Çalışma sonuçları bilateral olarak değerlendirildiğinde en sık gözlenen foramen ovale şeklinin oval şekil olduğu (127-%50,8), en sık gözlenen foramen spinosum şeklinin ise yuvarlak (130-%52) olduğu tespit edildi. Ayrıca çalışma sonuçlarına göre sağ tafta foramen ovale'nin ortalama uzunluk ve genişliği 9.28±1.58 mm ve 4.35±1.28 mm; sol tarafta ise sırasıyla 9.19±1,57 ve 4.65±1.43 mm olarak belirlendi. Benzer şekilde sağ tarafta ortalama foramen spinosum uzunluğu ve genişliği sırasıyla 3.05±1.11 ve 2.58±0.96 mm; sol tarafta ise sırasıyla 3.34±0.97 ve 2.51±0.76 mm olarak tespit edildi. Bu çalışmadan elde edilen verilerin trigeminal nevralji tedavisinde ve tümorlerin ve anormal kemik büyümelerinin tespitinde faydalı olacağı kanısındayız. Anahtar Kelimeler: Foramen ovale, foramen spinosum, morfometri, varyasyon