Serebral palsili çocuğu olan ebeveynlerin öz yeterlik düzeylerinin belirlenmesi ve anne- baba ebeveyn öz yeterlik düzeylerinin karşılaştırılması

Abstract

Araştırma, Serebral palsili çocuğu olan ebeveynlerin öz yeterlik düzeylerinin belirlenmesi ve anne-baba ebeveyn öz yeterlik düzeylerinin karşılaştırılması amacıyla yapılan tanımlayıcı türde bir araştırmadır. Araştırmanın örneklem grubunu Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı 4 özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam etmekte olan Serabral palsili çocuğun 153 ebeveyni oluşturmuştur (106 anne ve 47 baba). Bu ebeveynlerin 47’si çifttir. Araştırma verileri Şubat-Mart 2019 tarihleri arasında bilgi formu ve Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeği (EÖYÖ) kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı veriler sayı, yüzde, ortalama, standart sapma ve minimum-maximum değer; t testi, varyans analizi, Mann-Whitney U testi, Kruskall-Wallis testi ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Anlamlılık p<0,05 olarak değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılan ebeveynlerin yaş ortalaması 37,35±7,00 olup %69,3’ü kadın, %27,5’i ilköğretim mezunu, çocuk sayısı ortalaması 2,00±1,01, %71,9’u çekirdek aile yapısına sahip, %66,0’sı ev hanımı, %67,3’ü çalışmıyor, %76,5’inin ekonomik durumu algısı orta düzeyde ve %85,6’sının ise düzenli ilaç kullanmadığı belirlendi. Serebral palsili çocuğun yaş ortalaması 8,83±4,58 olup; %54,2’sinin erkek, %72,5’inin okula gitmediği ve %46,4’ünün ikiden fazla ekstremite etkilenimi olduğu bulunmuştur. Ebeveynlerin EÖYÖ puan ortalaması 100,52±17,50’dır. Çekirdek aile tipi ile tek ve iki ekstremite etkilenimli çocuğu olan ebeveynlerde EÖYÖ puan ortalaması yüksek bulunmuştur. Cinsiyet, çalışma durumu, düzenli ilaç kullanımı gerektirecek sağlık problemi varlığı, eğitim durumu, ekonomik durum, çocuğun engelli duruma geldiği yaş, çocuğun okula gitme durumu ile EÖYÖ arasında istatistiksel olarak fark anlamlı bulunmamıştır (p>0,05). Yaşamın etkilenme durumu (çevre ile ilişkiler, kişisel bakıma ayrılan zaman, evdeki sorumlulukları yerine getirebilme, ev dışı yaşam/çalışma, çocuğun bakımında zorlanma, diğer aile üyelerine ayrılan zaman) ile EÖYÖ puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmamıştır (p>0,05). SP’li çocuğa sahip ebeveynlerin şefkat, üzüntü, gelecek kaygısı duygu durumları ile EÖYÖ arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0,05). Ebeveynlerin mutsuzluk, kaygı, öfke duygu durumları ile EÖYÖ arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0,05). SP’li çocuğu olan anne-babaların EÖYÖ puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak fark anlamlı bulunmamıştır (p>0,05). Ebeveynlerin öz yeterlik puan ortalaması yüksek bulunmuştur, ebeveynlerin ve çocuğun bazı özelliklerinden etkilenmektedir. Ebeveyn öz yeterlik puanının yüksek olması ailelerin zorlu ve stresli durumları etkili bir şekilde ele alarak çocuklarına daha uygun bakım vermelerini sağlamaktadır. Annebabaların ebeveyn öz yeterlik puan ortalamaları benzerdir. Hemşirelerin özellikle geniş aile yapısına sahip olanlara, ikiden fazla ekstremite etkilenimi olan çocukların ebeveynlerine, çocuklarına karşı şefkat duygusu hissetmeyen ebeveynler ile üzüntü duyan ve gelecek kaygısı hisseden ebeveynlerin öz yeterliklerini geliştirmeye yönelik girişimler planlaması ve bu ebeveynlere destek sağlaması önemlidir. Bu konuda sağlık çalışanlarının eğitilmesi, riskli ve kurum desteği almayan bireylerin tespit edilerek desteklenmesi, ebeveyn öz yeterliği destekleyecek girişimsel uygulamaların yapılması önerilmektedir.