Kaybolmuş ve Kaybolmaya Yüz Tutmuş Meslekler

Abstract

Yeni İpek Yolu özel sayısı Konya kitabı XV'te, geçmişte şehrin ekonomisinde önemli bir yeri olan "Unutulmuş veya unutulmaya yüz tutmuş sanat-zana­at ve meslekler'' konusu ele alınmıştır. Bu amaçla ta­rih öncesi çağlardan günümüze Anadolu'nun önemli bir ticaret ve sanat şehri Konya kentinde bu konuya ilişkin önemli örnekler bulunmaktadır. İlk ev yapımı, ahşap oyma, dokuma ustaları Çatalhöyük'te (M.Ö. 8500-4500) ortaçağ çıkmıştır. Konya çarşısı Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde en büyük ticaret merkezi olma özelliği taşımıştır. Çarşıda ticari canlılığı değişik iş kol­larında üretim yapan esnaf ve zanaatkarlar oluşturmuştur. Cumhuriyet döneminden günümüze kadar bu canlı­lık devam etmiştir. Ancak zamanla Alaattin Aköz'ün "Konya'nın Kırk Çarşı ve Pazarı" kitabındaki çarşıların çoğunda hiç zanaatkar kalmamış: mutaflar, Semerciler, Çömlekçiler, Kürkçüler, Külahçılar, Arabacılar, Kutucular vb. mes­lekler gibi çarşılar da unutulmuştur. Çarşı hem kavram olarak hem de içinde üretilen el sanatları bağlamından ulusal kültürün önemli bir parçasıdır. Çarşının şehrin kalbi olduğu, ekonomik ve sosyal hayatın burada ya­şandığı bir gerçektir. Üretilen malzemeler; sadece gün­delik kullanım eşyası değil, yaşayan kültürün bir unsu­rudur. Ancak son yıllardaki fabrikasyon üretim ve ithal ürünler artınca yerli ustaların işsiz kalmaları, yüzyılların birikimi olan bu zanaatların yok olmaya yüz tutmasına neden olmuştur. Günümüzde Bakırcılık, Keçecilik, Kalaycılık, Nalbantlık gibi tek ustası kalmış meslekler bulunmaktadır. Çarşı esnafının Ahi geleneğine bağlı iş ahlakı, ekonomiye katkılan yanında toplumsal birlikte­liğin milli kimliğimizin oluşmasına da katkılan bulun­maktadır. döneminde meslekler-zanaatlar, Osmanlı döneminde meslekler ve zanaatlar ve toplu bibliyografya Kaynakçalardır. Yayınlanan yazıların metinlerine müdahale edil­mediğinden bazı makalelerde kısmi tekrarlar, dipnotlar da farklı gösterimler yapılmıştır. Bu hususlarda yazarlar serbest bırakılmıştır. Bununla birlikte, aynen alıntılama yapımlarında kaynak gösterilmesine önem verilmiştir. Yazarların, fotoğraf ve biyografileri konularak kültür ve sanat tarihimize not düşmesi istenmiştir. Yapılana araştırma sonucunda; araştırma yazıla­rında yer yer belirtildiği gibi sanatkar ve zanaatkarların çeşitli zorlukları bulunmaktadır. Bunlar yer-dükkan bul­ma, dükkan kiralan, çırak bulamama, vergiler ve ben­zerleridir. Bu sorunların yerel ve merkezi yönetimlerce çözülmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir. Konya Büyükşehir Belediyesi KOMEK idaresi birçok geleneksel el sanan, zanaat ve meslek alanında kurslar düzenlemektedir. Geleneksel teknoloji ve yön­temlerle el sanatları üretilmektedir. Bu kurslardan başarılı öğrenciler yetişmektedir. Ancak mezunların çoğu kendi çeyizlerini hazırlamakla yetinmektedir. Bunların çarşıda dükkan açmaları ve ekonomik hayata katılmaları gerekmektedir. Ayrıca KTO ayrı bir proje ile yok olmakta olan sanat ve zanaatlara destek vermelidir. Sonuç olarak, Mithat Altan'ın Konya'nın İktisadi Bünyesine Bakış 1940 adlı kitabından sonra Konya'nın yok olan ve yok olmaya yüz tutmuş sanat ve zanaatlar üzerinde bir durum tespiti yapmaya çalışılmıştır. Geleneği sürdürerek tarih ve kültüre bilimsel araştırmalarına destek veren KTO Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Öztürk'e, planlama çalışmalarını yapan yayın yönetmeni Mustafa Akgöl'e, yazarlarımıza, basım evi görevlilerine, İngilizce çevirileri ile kitabımıza katkıda bulunan KTO Karatay Üniversitesi Yabancı Diller Koordinatörlüğü'ne teşekkür ediyoruz. Her seher besmeleyle açılır dükkanımız, Hazreti İdris Nebi pirimiz, üstadımız.