Tarihi Mevlâna-Alâeddin Aksı Üzerinde İkinci Ulusal Mimarlık Dönemi Binası: Konya İş Bankası

Abstract

Konya kent merkezinde yer alan Alâeddin Tepesi ile Mevlâna Türbesi (Mevlâna Müzesi) arasındaki ulaşım aksı tarihi ve ticari birçok yapının bulunduğu önemli bir aks niteliğindedir. Bu aks, Konya kentinin imar planının oluşmasında da önemli bir rol üstlenmektedir. Tarih boyunca bu niteliği üstlenen ulaşım aksı hem ticari hem de sosyal canlılığını günümüze kadar sürdürmüştür. Geçmişten günümüze kadar bu ulaşım aksı üzerinde camiler, meydanlar, hanlar, hamamlar, çarşılar, dükkanların yanı sıra bankalar gibi bazı kamu binaları yer almıştır. Söz konusu binalar arasında yapısal olarak değişikliğe uğrayan veya yeniden işlevlendirilerek tekrar kullanılan binalar olmuştur. Bazı binalar ise yol yapımı gibi gerekçeler ile yıkılmıştır. Yıkılan binalardan biri de 1951 yılında inşa edilen Konya İş Bankası binasıdır. Konya İş Bankası binası, İkinci Ulusal Mimarlık Dönemi’nin örneklerinden biridir. İkinci Ulusal Mimari Dönemi’nin ortaya çıkmasında milliyetçilik düşüncesinin önem kazanması, dönemin siyasi yapısı ve yabancı mimarlara karşı değişen düşünceler etkili olmuştur. Bu akımın mimarisini etkileyen en önemli unsurlardan biri de “Alman eklektizmi” adı verilen Alman mimarisidir. Alman mimarisi tarafından benimsenen anıtsallık fikri doğrultusunda bu dönem yapılarında insan ölçeğinin üzerinde mimari elemanlar kullanılmıştır. Konya İş Bankası binasının mimarı olan Arif Hikmet Holtay da mimarlık eğitimini Almanya’da tamamlamış ve Alman ekolü ile yetişmiştir. Holtay’ın mimari üslubu iki döneme ayrılmaktadır. 1930-1940 yılları arasındaki ilk dönemde Bauhaus akımı etkisinde projeleri yer alan Holtay’ın 1940-1952 yılları arasını oluşturan ikinci dönemdeki tasarımlarına ulusalcı ve yerel düşünce hâkim olmuştur. Arif Hikmet Holtay, bir mimar olarak farklı birçok işlevde proje tasarlamıştır. Bu projelerden bir kısmı da Samsun, Mersin, Malatya, Bursa ve Konya İş Bankası şube binalarıdır. Yapılan bu çalışma kapsamında Mevlâna-Alâeddin aksı tanımlanarak bu aksın tarihi ve fiziksel özellikleri açıklanacaktır. Söz konusu aksın üzerinde yer alan önemli binalardan bahsedilecektir. Bu binalardan biri olan ve yıkıldığı için günümüze ulaşamayan Konya İş Bankası şube binası; binanın mimarı olan Arif Hikmet Holtay’ın mimari üslubu ve döneminin üslubu olan İkinci Ulusal Mimarlık Akımı bağlamında ele alınacaktır.