Konya Kent Merkezinde Mekan Kalitesine Yönelik Bir Araştırma-Mevlana Caddesi Örneği

Konya, Anadolu’nun ortasında büyük bir ovada kurulmuş ve birçok medeniyeti misafir etmiş eski bir başşehirdir. Malazgirt zaferinden (1071) kısa bir müddet sonrasında Anadolu Selçuklularının eline geçen şehir; bu devletin başkenti olmuştur. Sur içinde yoğun bir iskanlaşma politikası olunca iskân surun dışına taşmış; I. Alaeddin Keykubat (1220-1237) şehirde oturanların güvenliğini sağlamak için 1221’de dış kaleyi belli bir plan dâhilinde inşa ettirmiştir. Tarihi kent merkezleri, geçmişten günümüze toplumların meydana getirdiği fizyolojik, sosyolojik, ekonomik ve politik izlerin mekâna yansımasıdır. Yansıttıkları geleneksel karakter ve kültürel değerler, kentlerin ve ülkelerin zaman içerisindeki kültürel mirası için özel bir yer tutar. Tarihi şehir merkezlerinin kültürel miras ve yerel kimlik değerlerinin, iş birliği çerçevesinde iyi bir mekânsal planlama ile sürdürülebilir bir anlayışa sahip olması şehrin kimliğini ve sosyo-ekonomik değerini daha da arttırarak şehrin bir turizm şehri olmasının önünü açmaktadır. Bu tür arayışlar dünyanın en kadim ve bilinen şehirleri için bir ortak arayıştır. Fikirlerin çoğu, yerel kimlik, uluslararası alanda tanınırlık kültürel turizm politikalarının pazarlanması üzerine odaklıdır. Planlamalar geleneksel şehir dokusu ve kültürün korunmasına yönelik bir kentsel çevre üzerine yapılmaktadır. Bu durum anıtsal ve sivil mimarlık çalışmalarını ön plana çıkarıp turizme yönelik taleplerin karşılanmasını ve bununla birlikte sosyo-ekonomik değer yaratmayı planlamaktadır. Konya tarihi şehir merkezi, merkez konumunda yer alan, geleneksel ticaretin aktığı, yönetim hizmetlerinin olduğu, konut ve ticaret alanlarının geçişi durumunda olan merkezidir. Konya tarihi kent merkezi İnce Minare Medresesi, Karatay Medresesi, Sırçalı Medrese, Sahibata Müzesi, Mevlana Müzesi şeklinde birçok kültürel mirasın dışında, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinden kalma birçok yapı örneği ile kültür turizmi potansiyeline sahiptir. Konya kent merkezinin içinde bulunan bu tarihi öneme sahip kent mekanlarının rahat bir şekilde kullanılması için okunabilir ve erişebilir mekanlar olması gerekmektedir. Kent mekânın algılanması için gereken bileşenleri kentsel imaj öğesi /kent imgesi bileşenleri olarak yollar, bölgeler, sınırlar, düğüm/odak noktaları ve işaret öğeleri olarak beş başlıkta toplamıştır. (Lynch, 1960) Kent imgesi, kentin kimliğinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Kent içinde ki herkesin bildiği yön bulduran, buluşma ve dağılma noktalarına dönüşen kent imgeleri, fiziki, manevi, kültürel ya da başka bir manayı içinde barındırmaktadır (Lynch, 2010). Kent kullanıcıları için bu imgeler farklılık göstermektedir. Kent imgeleri ile mekanlar daha tanınabilir ve algılanabilir olabilmektedir. Teknolojik ve ekonomik gelişmeler neticesinde şehirler gitgide daha niteliksiz bir hal almaya başladı. Çalışmanın yöntemi olarak Konya tarihi kent merkezinin ana caddesi olan Mevlana caddesinin içinde bulunan kent mekanlarının kalitesini Ian Bentley ve arkadaşlarının ‘’Responsive Environments’’ (Bentley vd, 1985) kitabında değinmiş olduğu ve incelemeleri sonucu ortaya çıkan yedi ana kuram olan; geçirgenlik, çeşitlilik, okunaklık, sağlamlık, zenginlik, görsel uygunluk ve kimlik vi kazandırma üzerinden değerlendirmesini yapacağız. Bu kuramların kentin merkezini oluşturan özellikle tarihi mekanlarda ki mekan kalitesini sorgulayarak yeni bir kent merkezi tasarım önerisini paylaşacağız. Kent kimliğine zarar veren ögelerden ve uygulamalardan bahsederek bunlara alternatif çözüm oluşturabilecek bir tez incelemesi olacaktır.