Egemenliğin Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti

Abstract

“Egemenliğin Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti” isimli yüksek lisans tezimiz; ‘‘egemenlik’’, ‘‘egemenliğin sınırlandırılması’’, ‘‘anayasacılık düşüncesi’’, ‘‘hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti’’ konularından oluşmaktadır. Çalışmamızda; egemenliğin ne anlama geldiği; egemenlik kavramının oluşumu; egemenliğin çeşitli alanlardaki yansımaları; kavramın ilk ortaya çıktığı dönemden bugüne niteliğindeki değişim; egemenliğin dinî ve ahlakî kurallarla, hukuk kurallarıyla, siyasi yöntemlerle sınırlandırılması; egemenliğin halk hareketleri, meclisler ve hukuki belgeler sonucu sınırlandırıldığı anayasacılık düşüncesi; son olarak egemenliğin sınırlandırılması düşüncesinin ulaştığı en ileri düzey ve düzen olan hukuk devleti düşüncesi çeşitli yönlerden incelenmiş ve gerekleri, hangi ilke ve kurumları kapsadığı ortaya koyulmuştur. İktidar ve egemenlik kavramlarına, iktidardan egemenliğe geçilerek egemenlik kavramının oluşumu ile toplumsal, siyasal ve hukuki yansımalarına değinilmektedir. Egemenliğin sınırlandırılmasının anlam ve niteliği; sınırlandırmaya yol açan etkenler; sınırlandırmanın gerekçe ve temelleri ile hangi ölçüt ve yöntemlere göre yapılabileceği anlatılmıştır. Sınırlandırmanın etik, dini, hukuki ve siyasi yönlerine yer verilmiştir. Anayasa ve anayasal devletin anlamı, anayasacılık düşüncesi ve düşüncenin tarihsel arka planı, İngiliz, Fransız ve Amerikan Devrimleri, günümüzdeki fikri altyapıya ulaşma süreçleri ele alınmıştır. Hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti, kavramın çeşitli hukuk sistemlerindeki söylenme ve anlaşılma şekli, hukuk devletinin çeşitli yönlerden ele alınması ve nihayet genel kabul gören gerek ve şartlarına yer verilmiştir. Buna göre hukuk devleti egemenliğin sınırlandırılmasının da ötesine geçmiş, hukukun egemenliği halini almıştır. Hukuk devletinde; hukuk kurallarının varlığı, yasallık, devletin genel hukuk kurallarına bağlı olması, idarenin yargısal denetimi, anayasa yargısının varlığı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, hâkim güvencesi, kuvvetler ayrılığı, insan hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınması ve demokratik siyasal rejim en bilinen şartlardır.