Diyabet Hastalarının Bireysel Sağlık İnanç Düzeyleri Ve Sağlık Davranışlarının Belirlenmesi

Abstract

GİRİŞ: Genetik geçişte önemli bir role sahip olduğu bilinen diyabette beslenme, yaşam tarzı, çevresel faktörler ve hareket gibi değişikliklerin hastalığın ortaya çıkışını ya da tedavi sürecini etkilediği bildirilmektedir. AMAÇ: Bu araştırmada amaç, yetişkin diyabet hastalarında bireysel sağlık inanç düzeyini ve sağlık davranışlarını belirlemektir. YÖNTEM: Tanımlayıcı araştırma türlerinden kesitsel tipte olan bu araştırma Şubat-Nisan 2022 tarihleri arasında Konya ilinde ikamet eden 83 diyabet hastasıyla yapıldı. Araştırmaya 18 yaşın üstünde, iletişim problemi olmayan, ruhsal hastalık tanısı almamış ve en az bir yıldır diyabet tanısı almış olan bireysel dahil edildi. Araştırmacılar tarafından geliştirilmiş olan kişisel bilgi formu ve diyabet hastalarında sağlık inanç modeli ölçeği veri toplama aracı olarak kullanıldı. Ölçeğin araştırmadaki cronbach alpha değerinin 0,88 olduğu belirlendi. Veriler Google formlar aracılığıyla online link haline getirilerek hastalarla sosyal medya aracılığıyla paylaşılarak toplandı. Katılımcıların anketi doldurma süresi ortalama 5-10 dakika kadar sürdü. Araştırmanın analizinde yüzdelik, bağımsız gruplarda t-testi, nonparametrik durumlarda Kruskal Wallis, Mann Whitney U testleri ve tek yönlü Varyans analizi kullanıldı. BULGULAR: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 51,31±16,45’ti. Yaklaşık %65’i kadın katılımcılardan oluşmaktaydı. Hastaların diyabet tanısı alma sürelerinin yaklaşık 12 yıl olduğu, %51,8’inin oral antidiyabetik, %31,3’ünün insülin, %14,5’inin hem insülin hem de antidiyabetik ilaç tedavisi aldığı görülürken, %2,4’ünün diyet ve egzersizle kan şekerini dengede tutmaya çalıştıkları belirlendi. Sağlık İnanç modeli Ölçeği toplam skoru ortalamasının 3,48±0.38 ile hastaların sağlık inancının düşük olduğu görüldü. Katılımcıların demografik değişkenlerinin sonuçlar üzerindeki etkilerine bakıldığında daha önce ailesinde diyabet hastalığı öyküsü olan, başka bir kronik hastalığa sahip olan ve düzenli olarak egzersiz yapanların hastalık ciddiyet algısı ile sağlıkla ilgili önerilen aktiviteleri yapma durumlarının anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu belirlendi. Uygulanan tedavi yöntemine göre sağlık inanç düzeyi karşılaştırıldığında insülin kullanan hastalarla oral antidiyabetik kullanan hastaların hastalık ciddiyet algıları ve algılan yarar düzeyi arasında önemli bir fark olduğu belirlendi (p=0.024). Sonuç ve Öneriler: Sonuç olarak hastaların genel sağlık algılarının orta düzeyde düşük olduğu, hastalığı kabullenerek bu süreçte hastalığın getirdiği olumsuzlar için ciddiyet algılarının hastalığı dolaylı yoldan tecrübe edenlerde daha yüksek olduğu görüldü. Genel sonuçlar hastaların, hastalık komplikasyonları ya da tedaviye uyum konusunda yeterince bilgi sahibi olamadıklarını işaret etmektedir. Bu doğrultuda sağlık çalışanlarının diyabet tanısı alan ya da risk grubunda olan her bireyi diyabet eğitimlerine dahil etmeleri, diyabet farkındalık programlarının bakanlık kapsamında ve toplum eğitimleri boyutunda ele alınması, medyanın gücü kullanılarak hatırlatıcı kamu spotlarının oluşturulması gerektiği önerilmektedir.