Geleneksel Konya Evlerinde Avlu ve Halk Kültürüne Etkisi

Abstract

Birçok uygarlığın kültür birikimini içinde bulunduran Anadolu’da, zaman içerisinde, insanoğlunun çevresini düzenleme eğilimi ile birlikte, çevreye duyarlı konut tipleri gelişmiş ve konutlarda sadece iç mekanlar değil, konutla bütünleşmiş açık mekanlar, avlular kullanılmaya başlanmıştır. Bu araştırmada; Geleneksel Konya Evlerinde bulunan, sokaktan sınırlandırılmış, bir yeşil alan ve kültürel bir eylem alanı olma özelliği taşıyan avluların (hayatların) tarihsel gelişimi, mekan kurgusu irdelenmiş, mekan kullanımları kültürel boyutlarıyla ele alınmıştır. Araştırma, geçmiş birikimlerin geleceğe aktarımının önem kazandığı, kişilerin, kentlerin, ulusların kimlik sorunu yaşadığı günümüzde, kültürel faaliyetlerin uygulama alanı bulduğu avluların önemine vurgu yapmayı amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, avluların yer bulduğu Konya kent dokusundan kısaca bahsedilmiş, avluyu oluşturan mekanlar (mutfak, izbe, hariciye kuyu, örtme, çeraş, havuz) incelenmiş, avluda bulunan bitkisel ve yapısal elemanlar belirlenmiştir. Avlunun kültürel boyutu İrdelenmiş, burada gerçekleştirilen etkinliklerin (misafir ağırlama, dinlenme, düğün-kına, çocukların eğitimi, günlük işler, yemek pişirme, kış hazırlıkları vb.) kullanıcıların sosyal yaşamındaki önemi üzerinde durulmuştur. Araştırmada, yerinde gözlemler ve nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Buna bağlı olarak, Konya İl Merkezinde yer alan, mevcut avlulu evlerin bazıları yerinde incelenerek, avlu tasarım ilkeleri belirlenmiş, avluda bulunan yapısal ve bitkisel elemanların envanteri oluşturulmuştur. Bu evlerin vaziyet planı eskizleri incelenmiş, mevcut olmayanlarınki çizilmiştir. Nitel araştırmada, araştırma yöntemine bağlı olarak literatür, yazılı kaynaklar taranmıştır. Ayrıca avluda gerçekleşmiş kültürel aktivitelerin belirlenmesi amacıyla, kaynak kişilerle mülakatlar yapılmıştır. Konuyu çözümleyebilmek için Karatay İlçesinde bulunan Nakipoğulları Konağı , Bayraktar Evi, Tömbekilerin Evi ve Selçuklu İlçesinde bulunan Abdullah Dede Evi örnekleri ele alınmıştır. İncelemeler sonucunda çevre şartları ve yaşama kültürlerinin avluların oluşumunda belirleyici olduğu görülmüştür. Sonuç olarak avlunun, kültürel faaliyetlerin gerçekleştirildiği, kullanıcıların rekreasyonel ihtiyaçlarına cevap veren bir mekan olduğu belirlenmiştir. Bu mekanda/mekan bütününde zaman içinde oluşmuş anlam yüklü hatıralar, insanların belleğinde yer etmiştir. Avlu, geçmişten günümüze kültürel mirasın korunup aktarılmasına da büyük katkılar sağlamıştır. Bu bağlamda geleceğin konutları tasarlanırken bu önemli rolleri üstlenmiş ve uzun yıllar süren deneyimler sonucu biçimlenmiş, çevreye duyarlı avlu çözümlemelerinin, işlevsel bir tasarım alternatifi olabileceği sonucuna varılmıştır.