Türkiye'deki meydan konseptli alışveriş merkezlerinde kentsel mekan özelliklerinin irdelenmesi / Examining the characteristics of urban space in malls designed with square concept in Turkey

Meydanlar kent kimliğini oluşturan, sosyal, kültürel ve siyasi aktivitelere ev sahipliği yapan önemli kentsel mekânlardandır. Meydanlar tarih boyunca aynı zamanda ticari aktivitelerin de yoğun olarak yaşandığı mekânlardır. Antik Yunan'da agora, Roma'da forumların ve Ortaçağ meydanlarının başlıca işlevi olan ticari aktiviteler; Endüstri Devrimiyle birlikte kapalı mekânlar olan pasajlara doğru kaymaya başlamıştır. 1960'larda ilk alışveriş merkezinin açılması, kentsel mekân ile alışveriş eylemi arasındaki ilişkinin farklılaşmasına neden olmuştur. Geçmişte meydanlar alışveriş işlevini içinde barındırırken, günümüzde ise alışveriş merkezleri meydanı içinde barındırır duruma gelmiştir. Alışveriş merkezleri güvenlik ve iklim kontrollü iç mekânı, farklı türde mağazalar ve dükkanları barındırmasıyla ilk ortaya çıktığı günden bugüne bütün dünyada hızlı bir şekilde yayılma göstermiştir. Alışveriş dışında sinema, yeme-içme, kültürel aktivitelere ev sahipliği yapma gibi birçok kamusal mekânda bulunana aktiviteyi kullanıcılara sunmaya başlayan alışveriş merkezleri, günümüz sosyal yaşamında önemli bir yere sahip olmuştur. Kullanıcının alışveriş merkezinde daha fazla vakit geçirmesini sağlamak amacıyla son dönemde yapılan alışveriş merkezlerinde kapalı alışveriş hacimleri yerine kamusallık, kentsel mekân ve meydan kurgusuna sahip açık mekânların sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışma kapsamında; alışveriş merkezlerinde "kent meydanı" olma iddiasıyla tasarlanan meydanların kentsel mekân karakteristiklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye'de meydan konsepti ile tasarlanan 3 farklı alışveriş merkezi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Alışveriş merkezleri meydanlarının kentsel mekân özellikleri "kamusallık, fiziksel özellikler ve aktivite" kriterleri bağlamında değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda incelenen meydanların inceleme kriterlerini tam anlamıyla sağlamadığı, kentle ilişkilerinin zayıf olduğu ve "kent meydanı" olma iddiasını yerine getiremediği görülmektedir. The squares are an important urban space that constitutes the city identity and hosts social, cultural and political activities. Another type of activity that the squares also have throughout the history is commercial activities. Commercial activities as the main function of ancient Greeks agoras, the Roman forums and medieval squares, started to shift into the closed spaces called passage in industrial revolution. The opening of the first shopping center in the 1960s caused to differentiation in the relationship between urban space and shopping action. In the past, while squares was contained shopping function, today shopping malls contains square. The shopping centers have been rapidly spreading all over the world since the day they first emerged with a security, climate controlled interior and different types of shops. The shopping centers which have started to offer activities to the users in many public places such as cinema, eating and drinking, hosting cultural activities, has an important place in today's social life. In order to enable the users to spend more time in the shopping center, it is seen in the recent shopping centers, open spaces with the concept of public place, urban space and square are frequently used instead of the closed shopping volumes. In the scope this work; it's aimed to examine the characteristics of urban space of squares that designed to be "city square" in shopping malls. For this purpose, three different shopping centers designed with the concept of city square in Turkey was chosen as a work area . Urban space characteristics of shopping centers squares were evaluated with the context of "publicness, physical features and activity" criteria. As a result of the evaluations, it is seen that the chosen malls squares, can't fully met the examination criterias, have week relations with the cities and can't fulfill the claim of being a "city square".