Petrol Fiyatları ile Cari Açık İişkisi: BRIC Ülkeleri ve Türkiye Karşılaştırması

Abstract

Petrol, ekonomik alanda oldukça önemli enerji kaynaklarından biridir. Parasal kıymet olarak ölçüldüğünde, dünyadaki en önemli ham madde konumunda yer almaktadır. Petrol günümüzde, zincirleme bir şekilde birçok sektörü etkilemektedir. Özellikle sanayide ve imalat sektöründe petrol fiyatlarının etkisi oldukça büyüktür. Petrol fiyatlarının düşmesi ya da yükselmesi petrolün birinci dereceden etkileyen olmasından dolayı piyasaları direkt etki yapabilmektedir. Ticari amaçlı ilk petrol arama faaliyeti 1850’li yılların sonunda gerçekleştirilmiştir. Petrol, 1885 yılında “Daimler” in ilk otomobili piyasaya çıkarması ve 1908 yılında Henry Ford’un otomobil üretmesiyle kendisine yeni yeni pazarlar bulmuş ve daha popüler hale gelmiştir. Bu tarihlerden önce petrolden elde edilen benzin gereksiz bir ürün olarak görülmektedir. Petrol piyasasında en önemli kuruluş OPEC (Petrol ihraç Eden Ülkeler Örgütü) dir. OPEC; Suudi Arabistan, Kuveyt, İran, Venezuela ve Irak tarafından 1960 yılında kurulmuştur. Petrol piyasası dünyada birkaç örgüt ve ülkenin tekelinde gelişmektedir. Herfindahl-Hirschmann endeksine göre petrol piyasası 2,390 HHI değeri ile rekabetten uzak olduğu söylenebilir. OPEC ülkeleri tek başlarına petrol piyasasına hükmetmektedir denilebilir. Dünya piyasalarında BRIC olarak adlandırılan ülkeler Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’dir. Bu ülkeler “Yükselen Piyasa Ekonomileri” olarak v adlandırılırlar. BRIC ülkeleri 2016 yılı itibariyle karasal alan olarak dünya yüz ölçümünün yüzde 25’ini, dünya nüfusunun da yüzde 41’ini oluşturmaktadır. Brezilya ham petrol üretimi ve ihracatı noktasında dünyada ilk 20’de yer almaktadır. Rusya petrol ürünleri ihracatında dünyada birinci, ham petrol ihracatında Suudi Arabistan’dan sonra ikinci ülkedir. Hindistan, sanayileşmenin hızla artmasına bağlı olarak dünyada ham petrol ithal eden en büyük üçüncü ülke konumundadır. Çin dünyada 200 milyar üzerinde ham petrol ithalatı yapan iki ülkeden birisidir. Cari işlemlerden doğan fazlalar ya da açıklar bir ülkenin dünyanın geri kalanına karşı alacağını ya da borcunu ifade eder. Eğer ülke ekonomisi cari fazla veriyorsa borç veren, cari açık veriyor ise de borç almaya mahkûm konumundadır. Cari işlemler hesabı açığı esasında bir ülkenin ürettiğinden fazla tükettiği ve tasarruflarında fazla yatırım yaptığı anlamına gelmektedir Cari işlemler dengesi, uluslararası yatırımcılar tarafından takip edilen en önemli makroekonomik değişkenlerden birisidir. Cari açık verilen durumlarda, açığın büyüklüğünün yanı sıra nasıl finanse edildiğini ve finansman kaynaklarının devamlılığı da büyük önem arz eder. Anahtar Kelimeler: Petrol Fiyatları, BRIC, OPEC, Cari Açık, Cari İşlemler Dengesi