Sanayi Ötesi Toplumlarda Çalışmanın Metalaşması

Abstract

Dünya, geçirdiği altı sanayileşme dalgasından sonra büyük bir göç dalgası yaşamaya başlamıştır. Tarihsel olarak yaşanılan bu süreçte insanlığın hayatta kalma mücadelesi büyük bir alana yayılmış, başka coğrafyaları keşfetmesiyle açılan yeni yaşam alanları kitlesel göçler alarak yeni buluşlarla evrilmiş ve insanlığın emek gücü çeşitli şekillerde çalışmaya başlamıştır. Zamanla insanın uğraşısı olan şeyler organize edilerek rutinleşmiş ve bu uğraşılar hem bilimsel disiplinler hem de yeni çalışma alanları haline gelmiştir. Çiftçilik ve zanaatçılık küçülmüş, işçi vasfıyla çalışma hayatı başlamış, sosyo-ekonomik ve kültürel paradigmalar altüst olmuş ve modernizm, postmodernizm süreçlerini zincirleme getirmiştir. Bütün hayatın merkezine konulmuş hem toplumsal hem ekonomik bir olgu olan “çalışma”, hangi sistem olursa olsun insanın dünyada varoluşsallığını sağlayan, ona hayatın bütün imkânlarını verme vaadinde bulunan ve insanların sıkıca sarıldığı bir iş haline gelmeye başlamıştır. En başta kapitalist sistem olmak üzere sistemler değişimler geçirdikçe çalışma olgusu da kendi tarihsel sürecini oluşturmuş ve toplumu açıklama çabamıza yeni kaynak alanı teşkil etmiştir. Klasik dönemde çalışma için “metalaşma” kavramı kullanılırken modern ve postmodern dönemlerimizde ise çalışma, büyüsü bozulmuş bir olgu ve sonucunda “yaşadığımız sefalet”, bir “karakter aşınması” yaratan , “sağlığa zararlı”, sakıncalı, korku yaratan, insanın doğasını bozup onu yeni bir kölelikle kullanıp atan bir durum olarak nitelendirilmiştir. Diğer yandansa az gelişmiş ülkelere rağmen gelişmiş olan ülkelerde çalışma, postfordizmin getirdiği esneklikle insanı önemseyen, rutinden kurtaran ve ona bilginin gücünü ve değişim imkânını sunan, çağdaşlık, zenginleşme, refah ve mutluluk getirdiği inancındadır. Bu bağlamda makalede klasik ve postmodern dönemlerdeki çalışma imgelemiyle bu iki farklı ucun halleriyle çalışmanın insan üzerindeki etkileri ve bugün gelmiş olduğu durum üzerinde durulmuştur.