Geleneksel Konya Evlerinde Avlu ve Kültür Etkileşimi

İnsanlık tarihi kadar eski olan konut biçimlenmesi, tarihin seyri içerisinde, öncelikle sadece barınma ihtiyacına cevap verirken, insanoğlunun çevresini düzenleme eğilimi ile birlikte farklı tasarımlarla gelişmiştir. Farklı kültürlerin doğmasının gelişmesinin ve sürmesinin olanak bulduğu Anadolu'da, konut tipleri zamanla çevreye duyarlı olarak gelişmeye başlamış ve konutlarda sadece iç mekânlar değil konuttaki mekân kullanımları ile bütünlük arz eden açık mekânlar, avlular kullanılmaya başlanmıştır. Ingold ve Braudel’in kentler ve kültürler kapsamında kurguladığı öğretilerin ve fenomolojik yaklaşımların izlerinin avlu kullanımı ve kültürel faaliyetler çekirdeğine taşınması, kültürel mirasın sürdürülebilirliği bağlamında bu araştırmanın yapılmasının önemini ve bu araştırmanın çıkış noktasını ifade etmektedir. Ingold (1993)’de yaptığı The Temporality of Landscape – Peyzajın zamansallığı - çalışmasında “zamanlarından bağımsız olarak her kültür peyzaj içine yerleşmekte ve kendine barınak oluşturmaktadır. Bu da kültürlerin benzerlik ya da farklılıklarını ortaya koymaktadır” demiştir. Kültürler geniş anlamda peyzaja yerleşmekte, çekirdek ölçekte avlularda faaliyet alanı bulmaktadır. Braudel (2007) yılında gerçekleştirdiği çalışmasında, Akdeniz: Mekân ve Tarih kitabında “kentleri toplumsal ilişkilerin mekânsal izdüşümü” olarak tanımlar ve kentlerin kültürel mirasa ilişkin şifreler içerdiğini belirtir. Bu toplumsal ilişkilerin yine en çekirdek biçimi toplumu oluşturan fertlerin yaşamlarını idame ettirdikleri evlerde kurgulanmıştır. Kültürümüzde derin izleri bulunan ve birlikte yapılan birçok kültürel faaliyet avlularda hayat bulmuştur. Bu araştırma, geleneksel Konya evlerinde iç mekân kurgusu ve günlük yaşamın etkisiyle biçimlenmiş, bir yeşil alan ve kültürel bir eylem alanı olma özelliği taşıyan avluları -Konya'ya özel adıyla hayatları- konu almaktadır. Araştırma kapsamında konuyu detaylandırmak üzere günümüze kadar gelmiş, avlulu geleneksel Konya evlerini mekânsal kullanım açısından en iyi temsil eden Karatay ilçesinde bulunan Nakipoğulları Konağı, Bayraktar Evi, Tömbekilerin Evi, Selçuklu ilçesinde bulunan Abdullah Dede Evi avluları incelenmiştir. Bu avluların mekân kullanımları kültürel boyutları ile ele alınmış, tarihsel gelişimlerine değinilmiş ve mekân kurguları irdelenmiştir.
Araştırma, hızlı gelişmeler ve değişimler ile kimlikli alanlar ve kimlikli mekânların yok olma sorununun yaşandığı günümüzde, geçmiş birikimlerin geleceğe aktarımında önemli rol üstlenen avlu kullanımlarının ve avlu -kültür etkileşiminin önemine vurgu yapmayı amaçlamaktadır.