Tarihî Süreç İçinde Konya Şehrinin Fiziki Gelişimi

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf | ARABACI, Caner | YENİCE, Mahmut Serhat

Öz Konya, Anadolu’nun orta güney kısmında, geniş bir ovanın batısındaki Alaeddin Tepesi üzerinde kurulmuştur. Burada iskân, Frig döneminde (MÖ. VIII-VI. yüzyıllar arası) inşa edilen sur içinde başlamıştır. Malazgirt zaferinden (1071) kısa bir süre sonra Anadolu Selçuklularının eline geçmiş; bu devletin başkenti olmuştur. Sur içi dolunca iskân surun dışına taşmış; I. Alaeddin Keykubat (1220-1237) şehirde oturanların güvenliğini sağlamak için 1221’de dış kaleyi belli bir plan dâhilinde inşa ettirmiştir. Bu bölüm de dolunca kalenin kapıları dışında, değişik zamanlarda kurulan tekkelerin çevresine ...Daha fazlası

Hatunsaray-Şeyh Şiblî Zaviyesi’ne Dair Yeni Bir Kaynak: Karamanoğlu I. Süleyman Bey’in Vakfiyesi

DEĞERLİ, Ayşe | KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Öz Hatunsaray’ın Gilisra köyünde Ebu Bekir Şiblî adına Elvan Şeyh b. Said tarafından bina edilen zaviyeyle ilgili malumat sınırlıdır ve bazı belgelerdeki atıflarla varlığından haberdar olduğumuz vakfiyenin aslı arşivlerde tespit edilememiştir. Ancak Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü’nün bağış yoluyla sahaftan temin ettiği Arapça bir belgenin Müdür Bekir Şahin Bey tarafından bizlerle paylaşılmasıyla arşivlerde izine rastlayamadığımız vakfiyeye nihayet ulaşılmıştır. İlgili müdürlüğün Dijitaller Arşivi’ne 13 Mayıs 2019 geliş tarihiyle kaydedilen vakıfname, Gilisra’daki Şeyh Şiblî Zaviyesi’nin v ...Daha fazlası

Osmanlı Aksaray’ında Tekke ve Zaviyeler (XVIIIXIX. Yüzyıllar)

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf | TEMEL, Eşref

Abstract Numerous tekkes and zawias were built during the reign of the Danishmends, Karamanids and the Ottomans in the province of Aksaray, which was one of the oldest centers of Turkish-Islamic culture in the Central Anatolia and fifteen of those had survived until the XVIIIth and XIXth centuries that is the case of this research. In this study, it was interrogated that which religious orders’ traditions were followed in tekkes and zawias that were the cores of training, practice, and dissemination of the religion of Islam, and Sufism in the aforementioned timeframe in the province of Aksaray ...Daha fazlası

Hurufât Defterleri'ne Göre Aksaray Kenti Medreseleri ve Darülkurraları

TEMEL, Eşref | KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Osmanlı Devleti, XIV. yüzyılın başlarından itibaren bulunduğu coğrafyanın mirasına sahip çıkarak yaklaşık altı asır boyunca ayakta kalmıştır. Geniş bir coğrafyaya yayılmış, bünyesindeki pek çok etnik ve dini unsurları uzun yüzyıllar bir arada tutma becerisini göstermiştir. Devletlerin uzun ömürlü olmalarının arkasında askerî başarılar kadar sosyal ve kültürel alanda sağladıkları gelişmeler, tesis ettikleri kurumların ve düzenin zamana ve değişen şartlara göre uyarlanması ile iyi işleyen bir adalet sisteminin varlığı da bir o kadar önemlidir. İşte Osmanlı Devleti de hükmettiği her kademedeki id ...Daha fazlası

Konya Sultan Selim İmareti Vakıfları ve Vakfiyesi

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Konya’da Mevlâna Dergâhı’nın batı bitişiğinde bulunan Sultan Selim İmareti’nin kitabesi bulunmadığı için inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak Kanuni tarafından 5 Rebiyülevvel 971/23 Ekim 1563 tarihli bir hükümle Şehzade II. Selim’in Konya’da bina ettirdiği imarette yemek çıkarılması için arazi tahsis edilmesine bakılırsa, 1563’te tamamlanmıştır. II. Selim’in Karapınar’daki imareti de 1562’de bitirilmiş; 1563’te faaliyete geçirilmiştir. Şu halde her iki imaretin inşası aynı zamanda başlamış ve birlikte işler hale getirilmiştir. Sultan Selim İmareti’nin mimarı bilinmez iken Karapınar Sultan Selim ...Daha fazlası

Konya'da Osmanlı Döneminde İnşa Edilen Darülhadisler, Vakıfları ve Vakfiyeleri

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Akademik düzeyde hadis öğreniminin yapıldığı medreselere İslam aleminde darülhadis denmiştir. İhtisas medreseleri sınıfına giren darülhadislerin Türkiye Selçuklu Devleti’nin başkenti Konya’da ilk inşasına XII. yüzyıl sonlarında başlanmış; XIII. yüzyılın ikinci yarısında ikincisi yaptırılmıştır. Bunlar Kadı Hürremşah ve Sahip Ata darülhadisleridir. Osmanlı döneminde Karaman eyaletinin merkezi olan Konya’da yukarıda zikredilen ikisi dışında dört adet daha darülhadis medresesi inşa edilmiştir. Bunlar, yapım tarihlerine göre, Musahib Mustafa Paşa/Şeyh Ahmed Efendi Darülhadis Medresesi (1681), Sara ...Daha fazlası

Vesâik-i Bektaşiyân'da Yer Almayan Rumeli'deki Bektaşi Yapıları (1400-1826)

DEĞERLİ, Ayşe | KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Çok sayıda Yesevi şeyhi XIII. yüzyılda Orta Asya’dan Anadolu’ya gelip tekke açmış; yerleştikleri bölgelerde bağlı bulundukları Ahmed Yesevi’nin görüşlerini yaymaya başlamışlardır. Bunlardan biri de Hacı Bektaş Veli’dir. O, Anadolu’ya gelince Sulucakarahöyük’e yerleşmiş; burada kurduğu tekkede bir Yesevi şeyhi olarak faaliyet göstermiştir. Ölümünden çok sonra II. Bayezid, Balım Sultan’a Bektaşi tarikatını kurdurmuş, onlarca Bektaşi kökenli mutasavvıf Balkanlar, İstanbul, Anadolu ve Orta Doğu olmak üzere dört ana bölge üzerinden Osmanlı’nın değişik yerlerinde inşa ettikleri tekke ve zaviyelerde ...Daha fazlası

Vaka-i Hayriye'ye Kadar Anadolu'da Bektaşi Tekkeleri ve Zaviyeleri

DEĞERLİ, Ayşe | KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Bektaşilik, birbirine aykırı pek çok ögeyi barındıran, dili Türkçe olan ve senkretik bir öğretidir. XVI. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti tarafından Safevi yayılmacılığının önlenmesi için desteklenmiş; Balım Sultan ile başlayan mücerred derviş teşkilatı varlığını resmen 1925’e kadar sürdürmüştür. Anadolu’daki Rafızî ve Kızılbaş toplulukları Osmanlı yönetimine bağlamak ve bu hareketler üzerinde “yatıştırıcı” rol almak gibi bir hizmet için Bektaşilik teşvik edilmiştir. Anadolu, Rumeli ve Ortadoğu coğrafyasında pek çok tekke ve zaviyesi açılmıştır. Bu çalışmada, arşiv kaynakları ve ilgili litera ...Daha fazlası

Osmanlı Devleti'nde Azerbaycanlı Bir Âlim: Molla Şemseddin Ahmed Karabaği

DEDEYEV, Bilal | KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

İlhanlılar döneminde (1256-1357) bu ülkenin bir parçası konumundaki Azerbaycan’a İran, Orta Asya ve Orta Doğu’dan çok sayıda Müslüman ilim, sanat ve kültür adamı gelip yerleşmişti. Bu göçler sonucunda Azerbaycan bölgesi 14-15. yüzyıllarda Orta Doğu’nun önde gelen kültür merkezlerinden biri haline gelmişti1 . Birçok İslam devleti gibi Osmanlılar da Azerbaycan sahasıyla siyasi, sosyal ve kültürel ilişkileri güçlendirme yönüne gitti. Özellikle, 15. yüzyılın ikinci yarısı ve 16. yüzyılda Osmanlı toplumu Azerbaycanlı ilim ve kültür adamlarına büyük saygı göstermiş; bunlar, devlet tarafından başta İ ...Daha fazlası

Devletin Yükseliş ve Çöküşünde Alimin Yeri (Osmanlı Deneyimine Bir Atf-ı Nazar)

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Osmanlı Devleti’nin temellerini ilim adamları atmış; ilmiye sınıfından bürokratlar Fatih, II. Bayezid ve Yavuz’un saltanatları sırasında devleti süper güç yapmışlardır. Kanuni akademik düzeyde yetiştirilmeyen Enderun kökenlilere devleti teslim etmiştir. Bunun süreklilik kazanmasından sonra Osmanlı Devleti’nde artık çağın gereklerine göre yapılanma olmadığı için önce duraklama, sonra gerileme, daha sonra da çöküş sürecine girilmiş; en sonunda iyi yetişmiş ilim adamlarından mahrum kalan devlet, XX. yüzyılın ilk çeyreğinde tarih sahnesinden silinmiştir.

Azerbaycan Kökenli Osmanlı Devlet ve Kültür Adamı Turak Bey/Turak Çelebi

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf

Mogosa’da Bir Bektaşi Yapısı: Ağlayan Dede Zaviyesi

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf | DEĞERLİ, Ayşe

Türkler arasında XI. yüzyılda Orta Asya’da Ahmed Yesevî ile başlayıp Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu ve Balkanlar’a yayılan tasavvufun, Türk kültürünün şekillenmesinde önemli bir yeri vardır. Bu yolla Türk insanı İslâmiyet’e ısındırılmış, yeni fethedilen topraklar kolonizatör dervişler vasıtasıyla geniş çapta Türkleştirilip İslamlaştırılmıştır. Kıbrıs’ta 1571’den itibaren benzer bir süreç yaşanmış, adada Osmanlı hakimiyetinin kaim kılınmasında tasavvufî yapılanma da etkili olmuştur. Mevlevilik, Bektaşilik, Nakşibendilik ile Celvetilik tarikatları Kıbrıs’ta tekke ve zaviyeler açarak ya ...Daha fazlası