Kayıt dışı ekonominin ülkelere etkisi: Türkiye örneği (2008-2016) / The effect of underground economy on countries: Example of Turkey (2008-2016)

Devletin en önemli gelir kaynaklarından biri olan vergi; gerçek veya tüzel kişilerin her çeşit ekonomik faaliyetlerinden elde etmiş oldukları gelirlerden, kamu harcamalarının finansmanı için belirli oranlarda almış olduğu bir paydır. Fakat bazı mükellefler birtakım sebepler ile kazançlarından devlete hiç pay vermemek ya da olduğundan daha az pay vermek için mali kayıtlarının belirli bir kısmını ya da tamamını kayıt dışına çıkarmaktadırlar. Ekonomik faaliyetlerin somut olarak gerçekleşmiş olmasına karşın buna ilişkin kayıtların tutulmaması veya eksik tutulması olarak ifade edilen kayıt dışı ekonomi kavramı, devletin otoritesinin denetimi dışında kalan her türlü ekonomik faaliyetlerdir. Günümüzde modern vergi sistemleri beyan usulüne dayanmaktadır. Çünkü beyan usulü, ödeme gücüne göre alınması bakımından vergide adalet ilkesinin sağlanmasında daha etkili bir yöntemdir. Günümüzde kayıt dışı ekonomi; nedenleri, sonuçları ve işleyişi açısından oldukça karmaşık bir olgudur. Dünya ekonomisinde dikkati çeken durumlardan biride kayıt dışı ekonominin hızla büyümesi ve kayıt dışı ekonomi ile nasıl mücadele edilmesi hakkında yeterli düzenlemenin olmamasıdır. Sosyal güvenlik ve vergi sistemlerine zarar vermesi, vergi kayıpları ve bütçe açıkları gibi ekonomide bir kısır döngüye sebep olması aynı zamanda dünyada kayıt dışı hızla büyümesinden dolayı konu önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı; kayıt dışı ekonominin tanımı, unsurları, ölçme yöntemleri, nedenleri, etkileri, vergilemede türleri, ülkelere olan etkisi ve Türkiye'deki boyutları incelenerek daraltılması için yapılması gereken idari ve yasal düzenlemeler hakkında sonuçlar değerlendirilerek çözüm önerileri sunmaktadır. Kayıt dışı ekonominin ülkelere etkisi araştırılırken veri toplama yöntemi olarak; nitel yöntem kullanılmış olup arşiv araştırması kapsamında hazır bilgiden yararlanılacaktır. Türkiye'de yaşanan göçler ve hızlı nüfus artışı diğer taraftan üretim sürecinde ortaya çıkan unsurlar kayıt dışı ekonominin gelişmesi açısından uygun bir zemin hazırlamış bulunmaktadır. Araştırma kapsamında bu nedenlerin üzerinde durmak ve kayıt dışı ekonominin ülkelerin gelişmiş düzeyi ile ilişkilerini irdelemektir. Bir diğer hedef ise kayıt dışılığın yarattığı vergi kayıplarının incelenmesidir. Çalışmanın sonucunda; kayıt dışı ekonominin net bir rakamla ifade edilemeyeceği farklı araştırmacılar tarafından farklı sonuçlar ortaya atılabileceği görülmüştür. Ülkelerin yapılarına göre değişim gösteren kayıt dışılık kavramı Türkiye'de son yıllarda azalış seyrindeyken dünya genelinde ise, yüksek riskli ülkeler arasında yer almaktadır. Kayıt dışı ekonomiyi önlemek adına ülkemizde birtakım tedbirler alınmıştır. Bu tedbirlerden en önemlisi vergi ahlak bilincinin yerleştirilmesi ve toplumsal farkındalığın artırılmasıdır

Being one of the most important sources of income of the state, tax is a contribution levied by the government from the income of real or legal persons from all kinds of economic activities at a certain rate for the financing of public expenditures. However, some taxpayers tend to exclude all or some of their tax rolls in order to give little or no share from their income to the government for certain reasons. The concept of underground economy, which is described as the fact that the economic activities are realized in concrete but the records are not kept or kept incomplete, are all kinds of economic activities other than the control of the state authority. Today modern tax systems are based on the principle of statement. This is because the principle of statement is a more effective method of ensuring the justice of taxation principle in terms of receipt according to the ability to pay. Today, the underground economy is a complex phenomenon in terms of its causes, consequences, and functioning. One of the striking situations in the world economy is the rapid growth of the underground economy and the lack of adequate regulations on how to combat this phenomenon. This issue is important because the underground economy harms social security and taxation systems, causes a vicious cycle in the economy such as tax losses and tax deficits, and it is growing rapidly across the world at the same time. The aim of this study is to offer solutions by laying emphasis on the definition of underground economy, its elements, its measurement methods, its causes and effects, its taxing types, its effect on countries, and its size in Turkey, and by assessing the legal and administrative regulations that need to be done in order to minimize its impact. As the effects of the underground economy on countries were investigated, the qualitative method has been used as the data collection method and ready information will be used in the scope of archive research. On one hand, migration and rapid population growth in Turkey, on the other hand, the elements that occur in the production process have prepared a favorable environment for the growth of the underground economy. In the scope of the research, these reasons will be emphasized and the relationships of the underground economy with the level of development of the countries will be examined. Another aim is to examine the tax losses that underground economy causes. As a result of the study, it can be seen that the underground economy cannot be expressed in a net value and different results can be produced by different researchers. The concept of informality that varies according to the nature of countries has tended to decrease in Turkey in recent years; yet worldwide, Turkey stands among the high-risk countries. Some measures have been taken in our country to prevent the underground economy. The most important of these measures is the introduction of tax ethics and increasing public awareness.